Έλληνες στην Προβηγκία και την Κορσική

Σύμφωνα με μια καινούρια μελέτη με δείγμα Ελλήνων από τη Σμύρνη και τη Φώκαια και Γάλλων από την Προβηγκία και την Κορσική, είναι αρκετά πιθανό 1 στους 10 περίπου άνδρες στη νότιο Γαλλία να προέρχεται από Έλληνες αποίκους της αρχαϊκής εποχής. Ως γνωστόν οι Έλληνες άποικοι που ίδρυσαν πόλεις όπως η Μασσαλία και η Νίκαια (στη Γαλλία) ήταν Φωκαείς, ενώ αυξημένες είναι και οι ενδείξεις Ελληνικού αποικισμού στην ανατολική Κορσική, γύρω από την αρχαία Αλαλία.

Η κυριότερη ένδειξη γι' αυτόν τον αποικισμό είναι η απλοομάδα E-V13 η οποία παρουσιάζει τη μεγαλύτερη συχνότητά της στα νότια Βαλκάνια, και έχει συνδεθεί στο παρελθόν και με τον αποικισμό της Σικελίας. Φαίνεται να έχουμε λοιπόν τα πρώτα γενετικά στοιχεία για τον Ελληνικό αποικισμό της Δυτικής Μεσογείου.

Μιτοχονδριακό DNA από την βυζαντινή Σαγαλασσό

Μια καινούρια μελέτη μόλις δημοσιεύτηκε για το μιτοχονδριακό DNA της βυζαντινής Σαγαλασσού (Νοτιοδυτική Μικρά Ασία, 11ος-13ος αιώνας). Γενετικό υλικό εξήχθη από 53 άτομα σε δύο τοποθεσίες της πόλης τα οποία ήταν θαμένα με χριστιανικό τρόπο.

Έχουμε λοιπόν το πρώτο μεγάλο δείγμα των βυζαντινών Ελλήνων της Μικράς Ασίας, ελέω ενός Βελγικού προγράμματος αφιερωμένου στην μελέτη αυτής της αρχαίας και βυζαντινής πόλης της Πισιδίας,

(Είναι παράλογο πως οι ερευνητές του Βελγικού Πανεπιστημίου μελέτησαν ένα μεγάλο δείγμα μεσαιωνικών Μικρασιατών, αλλά οι δικοί μας ακαδημαϊκοί ερευνητές δεν κατόρθωσαν ακόμα να κάνουν ούτε μια δημοσίευση για τους σύγχρονους Έλληνες της Μικράς Ασίας. Και ενώ Δανέζοι ερευνητές ασχολούνται με τον Πόντο, και μια Ελληνίδα ερευνήτρια μελετάει το Ρωμέικα των Μουσουλμάνων Ποντίων, οι Έλληνες καθηγητές τελούν εν υπνώσει.)

Ο πληθυσμός της Σαγαλασσού ανήκε αποκλειστικά σε Δυτικό-Ευρωασιατικές (Καυκασοειδείς) απλοομάδες, και δεν εντοπίστηκαν ούτε Αφρικανικά ούτε Ανατολικο-ασιατικά στοιχεία. Ο άνωθεν χάρτης δείχνει τις αποστάσεις του μεσαιωνικού δείγματος από μια μεγάλη γκάμα πληθυσμών. Οι μελετητές βρήκαν τις χαμηλότερες αποστάσεις με τους Τούρκους, Βούλγαρους, Έλληνες, Ιταλούς, αλλά ακόμα και τους Τάρταρους της Κριμαίας! Η τελευταία σχέση υποθέτουν πως μπορεί να σχετίζεται με τον Ιωνικό αποικισμό της Κριμαίας ή με το Μιθριδατικό Βασίλειο του Πόντου.

Δυστυχώς δεν εξήχθησαν άλλου τύπου γενετικοί δείκτες (π.χ. χρωματόσωμα Υ) αλλά οι ερευνητές πιστεύουν (προσωπική επικοινωνία) να το πράξουν στο μέλλον και θεωρούν πως είναι δυνατό να έχει διατηρηθεί τέτοιο υλικό το οποίο κατά κανόνα είναι πιο "ευάλωτο" από το μιτοχονδριακό DNA στο χρόνο και τα στοιχεία της φύσης.

Οι Έλληνες ανάμεσα στην Ανατολή και Δύση

Στα αριστερά φαίνονται οι δύο πρώτες διαστάσεις μιας πολυδιάστατης κλιμακοποίησης (multidimensional scaling) με περίπου 37.000 αυτοσωματικούς δείκτες για 251 άτομα που συνέλλεξα από τη βιβλιογραφία και από το Dodecad Project. Το γράφημα αποτυπώνει τους κύριους άξονες διαφοροποίησης σε αυτό το δείγμα που αποτελείται από Έλληνες και διάφορους γειτονικούς τους πληθυσμούς από την Ιταλία, τα Βαλκάνια, και τη Δυτική Ασία.

Εμφανίζονται δύο συστάδες πληθυσμών από την Ευρώπη και τη Δυτική Ασία με τους Ελλαδίτες να βρίσκονται κοντά στους Λατινόφωνους πληθυσμούς (Ιταλούς και Ρουμάνους), ενώ οι Κύπριοι είναι ανάμεσα στους Νοτιο-Ιταλούς και τους Μεσανατολικούς πληθυσμούς.

Είναι επίσης χρήσιμο να δούμε και την θέση αυτών των πληθυσμών στον ευρύτερο κόσμο. Προσέθεσα εκπρόσωπους των Αφρικανών (Γιορούμπα), Ασιατών (Γιακούτ), και Νοτιοασιατικών πληθυσμών (Καννάντι και Γκουτζαράτι) και επανέλαβα το πείραμα:


Όπως βλέπετε οι πληθυσμοί από την Ευρώπη και τη Δυτική Ασία αποτελούν τώρα μια σφιχτή ομάδα σε σχέση με αυτούς τους μακρυνούς πληθυσμούς, με τις ετικέτες των πληθυσμών να αλληλοκαλύπτονται. Η πρώτη διάσταση (αριστερά-δεξιά) διακρίνει τους Ευρασιατικούς πληθυσμούς από τους Αφρικανούς, ενώ η δεύτερη διάσταση (πάνω-κάτω) τους Ευρωπαίους-Δυτικούς Ασιάτες από τους Ανατολικούς Ασιάτες.

Παρακάτω φαίνεται μια λεπτομέρεια από το παραπάνω γράφημα όπου διακρίνονται οι ετικέτες:

Σε αυτή τη λεπτομέρεια φαίνεται πως οι Τούρκοι είναι ελαφρά μετατοπισμένοι προς τα κάτω (προς τους Γιακούτ της Σιβηρίας) ενώ οι Συρο-Λιβανέζοι είναι ελαφρά μετατοπισμένοι προς τα δεξιά (προς τους Αφρικανούς).

Σύμφωνα με τους υπολογισμούς μου, αλλά και τα δεδομένα της βιβλιογραφίας οι Τούρκοι έχουν μικρή Μογγολοειδή πρόσμιξη (την υπολογίζω στο 5-7%) στα πλαίσια μιας ευρύτερης Κεντροασιατικής πρόσμιξης (περίπου 1/7), ενώ οι Αραβικοί πληθυσμοί έχουν αρκετά συχνά μια Αφρικανική πρόσμιξη που δεν βρίσκεται σε μη Αραβικούς πληθυσμούς της Μέσης Ανατολής.

Φυσικά όποιοι Έλληνες (είτε από την Ελλάδα είτε από οπουδήποτε αλλού) θέλουν να συμμετάσχουν στο Dodecad Project και να συμβάλουν σε αυτό είναι ευπρόσδεκτοι. Λεπτομέρειες (στα Αγγλικά) εδώ, αλλά γράψτε μου στο dodecad@gmail.com αν έχετε οποιεσδήποτε απορίες. Το ίδιο ισχύει και για οποιουσδήποτε άλλους μπορούν και διαβάζουν αυτές τις γραμμές, και θα ήμουν π.χ. ευτυχής αν υπήρχε μεγαλύτερη συμμετοχή στο πρόγραμμα από τις διάφορες χώρες της Βαλκανικής.

Το πρόγραμμα έτυχε πρόσφατα κάλυψης από το έγκριτο επιστημονικό περιοδικό Nature και ελπίζω να συνεχίσει να ερευνά την γενετική ιστορία της ανθρωπότητας και κατά το νέο έτος. Στο ζήτημα της καταγωγής και γενετικής σύστασης των Ελλήνων κυριαρχεί είτε η αδιαφορία είτε η μυθοπλασία, και η καλύτερη απάντηση είναι η έρευνα και η συμμετοχή.

Πρώτα αποτελέσματα από το πρόγραμμα Dodecad

Χάρη στους 7 Έλληνες (μπλε κουκκίδες) και 2 Έλληνες με συγγενή πρόσμιξη (πράσινες κουκκίδες κάτω από την ετικέτα "Greeks") του προγράμματος Dodecad μπορούμε πλέον να έχουμε μια αντίληψη της θέσεως των Ελλήνων στα πλαίσια της γειτονιάς τους.

Η πολυδιάστατη κλιμακοποίηση (Multidimensional scaling) δείχνει τους Έλληνες να βρίσκονται κοντύτερα στους Νότιους Ιταλούς και Σικελούς, τους Ελληνοκύπριους, τους άλλους Ιταλούς. Τα δείγματα από τα Βαλκάνια δεν είναι ακόμα επαρκή, αλλά δείχνουν σαφώς μια ομαδοποίηση των βόρειων γειτόνων μας.

Η μελέτη πρόσμιξης (admixture analysis) με το πρόγραμμα ADMIXTURE φανερώνει επίσης κάποια στοιχεία για την σύσταση των Ελλήνων:

Στο μικρό μου δείγμα, η Ανατολικοασιατική πρόσμιξη είναι 0.3%, η Βορειοαφρικανική 0.1%, η Υποσαχάρια Αφρικανική 0%, η Νοτιοασιατική 0%, ενώ οι κύριες συνιστώσες του Ελληνικού πληθυσμού είναι η Νοτιοευρωπαϊκή (38.5%), Δυτικοασιατική (31.8%), Βορειοευρωπαϊκή (19.2%) και Νοτιοδυτική Ασιατική (10.2%).

Σε σχέση με τους Κύπριους υπάρχει μεγάλη αύξηση της Βορειοευρωπαϊκής συνιστώσας (19.2% έναντι 1.1%), και μείωση της Νοτιοδυτικής Ασιατικής (10.2% έναντι 22.6%). Σε σχέση με τους Νοτιοιταλούς και Σικελούς υπάρχει μείωση της Νοτιοδυτικής Ασιατικής (10.2% έναντι 16.7%), της Βορειοευρωπαϊκής (19.2% έναντι 12.9%) και σχεδόν πανομοιότυπες συχνότητες των δύο κυρίων συνιστωσών (Νοτιοευρωπαϊκής και Δυτικοασιατικής).

Η κατανομή των συνιστωσών στο υπάρχον Ελληνικό δείγμα:

Παροτρύνω όλους τους Έλληνες και Ελληνοκύπριους που έχουν τεστάρει με την 23andMe να επικοινωνήσουν μαζί μου (dodecad@gmail.com) για να συμπεριληφθούν στα αποτελέσματα, με απόλυτη εχεμύθεια φυσικά. Οι συμμετέχοντες στο Project αναγνωρίζονται στα αποτελέσματα μόνο από ένα αναγνωριστικό και δεν δημοσιοποιείται κανένα στοιχείο ούτε για τα πρωτογενή γενετικά τους δεδομένα, ούτε για την ταυτότητα/γενεαλογία τους.

Αυτή τη στιγμή υπάρχουν συνολικά 9 Έλληνες (2 υπό επεξεργασία) και 2 μικτοί Έλληνες στο Project. Όσο πιο πολλοί τόσο πιο καλά, και αν ενδιαφερθούν συμπατριώτες μας από πολλές διαφορετικές περιοχές θα μπορέσουμε όχι μόνο να δούμε πως ταιριάζουν οι Έλληνες στον γενετικό χάρτη της Ευρασίας, αλλά και πως συνδέονται μεταξύ τους στην πολυχιλιετή ιστορία τους.

Πρόγραμμα Dodecad

Ξεκίνησα ένα πρόγραμμα ανάλυσης γενετικών δεδομένων (Dodecad Ancestry Project) που προέρχονται από πελάτες της εταιρείας 23andMe (Δεν συστήνω ούτε αυτή ούτε καμιά άλλη εταιρεία, αλλά η συγκεκριμένη έχει αρκετά μεγάλο αριθμό πελατών, και είναι βολική για τους σκοπούς του προγράμματός μου).

Στο διαδίκτυο υπάρχουν ήδη αρκετά δημοσιευμένα δείγματα από πολλές μελέτες με εκατοντάδες χιλιάδες δείκτες SNP. Είναι λοιπόν δυνατόν να αναλυθούν από οποιονδήποτε έχει έναν μέσο υπολογιστή και δωρεάν επιστημονικό λογισμικό όπως το PLINK και το ADMIXTURE.

Αναλύοντας αυτά τα δεδομένα είναι δυνατό να διακριθούν αρκετές συνιστώσες της σύστασης των Ευρασιατικών πληθυσμών. Έχω κάνει πολλές τέτοιες αναλύσεις στο άλλο μου blog και για το Dodecad Project, χρησιμοποιώ 10 συνιστώσες με ενδιαφέρουσα κατανομή στον χώρο της Ευρασίας και Αφρικής (*)

Οι δέκα αυτές συνιστώσες παρουσιάζουν μέγιστο στην Βόρεια Ευρώπη, Νότια Ευρώπη, Καύκασο/Δυτική Ασία, Αραβία/Νοτιοδυτική Ασία, Βορειοδυτική Αφρική, Δυτική Αφρική, Ανατολική Αφρική, Νότια Ασία, Βορειοανατολική Ασία και Ανατολική Ασία.

Οι συμμετέχοντες στο πρόγραμμα υποβάλλουν τα γενετικά τους δεδομένα και λαμβάνουν τα ποσοστά ανάμιξης από αυτές τις δέκα συνιστώσες. Μέχρι στιγμής υπάρχουν εξαιρετικά ενδιαφέροντα δεδομένα, και μπορείτε να δείτε ορισμένα ποσοστά ανάμιξης εδώ.

Η μεγάλη πρόκληση για το μέλλον

Πέραν από το ενδιαφέρον μου να φέρω τις ανακαλύψεις της σύγχρονης γενετικής (δωρεάν) από τις σελίδες των επιστημονικών περιοδικών σε ένα ευρύτερο κοινό, το κίνητρο μου στο Dodecad Project είναι κυρίως να καλύψω μια μεγάλη "τρύπα" που υπάρχει αυτή τη στιγμή στις γενετικές έρευνες.

Δυστυχώς υπάρχουν ελάχιστα ελεύθερα προσβάσιμα αυτοσωματικά γενετικά δεδομένα από επιστημονικές μελέτες στο διαδίκτυο για ορισμένες περιοχές του κόσμου. Μια από αυτές είναι η δική μας: υπάρχει ένα μικρό δείγμα Τούρκων, ένα δείγμα Ρουμάνων, και ένα δείγμα Τοσκάνων. Οι κρίσιμες περιοχές της Νότιας Ιταλίας, Σικελίας, ολόκληρης της Βαλκανικής (μαζί με την Ελλάδα) απουσιάζουν τελείως.

Σκοπός μου είναι να συλλέξω και αναλύσω τέτοια δεδομένα για να δούμε πώς ταιριάζουμε εμείς και οι γείτονές μας στον γενετικό χάρτη της Ευρασίας. Είναι επίσης δυνατό να ανακαλύψουμε μια επιπλέον συνιστώσα στις 10 υπάρχουσες, που θα εδράζεται στον δικό μας γεωγραφικό χώρο. Δίχως τα ανάλογα δείγματα, αυτό είναι αδύνατο.

Γι' αυτό παροτρύνω όσους Έλληνες έχουν κάνει τεστ στην 23andMe να μου στείλουν τα δεδομένα τους, και φυσικά δεν πρόκειται να δημοσιευθούν ή διανεμηθούν ούτε τα δεδομένα τους, ούτε οποιοδήποτε βιογραφικό τους στοιχείο, ούτε θα αναλυθούν για οποιονδήποτε άλλο σκοπό από αυτόν της ανάλυσης καταγωγής.

Η πιλοτική φάση υποβολής των δεδομένων τελειώνει στις 31 Οκτωβρίου, αλλά φυσικά για τους Έλληνες θα δέχομαι δεδομένα και μετά από αυτή την ημερομηνία. Παρακαλώ όμως να μου στείλετε πρώτα ένα e-mail στο dodecad@gmail.com για να σας επιβεβαιώσω πως μπορώ να δεχτώ και να επεξεργαστώ τα δεδομένα σας.

(*) Φυσικά ελπίζω να αυξήσω αυτό τον αριθμό από το 10, και γι' αυτό ονόμασα το πρόγραμμα Dodecad, μιας και το 12 είναι ένα αρχαίο σύμβολο της πληρότητας.

Δομή της απλοομάδας R1b

Μετά από αρκετό διάστημα δυο καινούριες μελέτες για την απλοομάδα R1b έρχονται να διευκρινίσουν ορισμένες πτυχές της κατανομής της. Η απλοομάδα αυτή είναι εξαιρετικά συχνή στην Ευρώπη και παλαιότερα εθεωρείτο πως αντιπροσώπευε τους Παλαιολιθικούς Ευρωπαίους. Ωστόσο η μελέτη των Y-STR έδειξε πως όχι μόνο δεν ανάγονται τα Ευρωπαϊκά R1b στην Παλαιολιθική εποχή αλλά πως είναι αρκετά πρόσφατα και χρονολογούνται στη Νεολιθική και νεώτερες εποχές. Είναι σημαντικό να πούμε εδώ πως η χρονολόγηση του κοινού προγόνου μιας απλοομάδας δεν σημαίνει απαραίτητα και την άφιξη ενός καινούριου πληθυσμού. Αν και η πρόσφατη ηλικία των R1b στην Ευρώπη είναι συμβατή με την άφιξη τους από τη Δυτική Ασία κατά τη Νεολιθική και νεώτερες εποχές, είναι επίσης πιθανό οι πρόγονοί τους να προϋπήρχαν στην Ευρώπη και να γνώρισαν απλά μια δημογραφική έκρηξη κατά αυτή την εποχή. Οι τεχνικές Y-STR χρονολογούν τον πλέον πρόσφατο κοινό πρόγονο, αλλά δεν μπορούν εύκολα να μας πουν πού έζησε αυτός.

Η δομή της απλοομάδας R-M207 που περιλαμβάνει και την R1b φαίνεται στο ακόλουθο φυλόγραμμα:

Για εμάς τους Έλληνες είναι σημαντικό να σημειώσουμε πως η νέα μελέτη μας δίνει τη δυνατότητα να δούμε την προέλευση των Ελληνικών R1b που βρίσκονται σε συχνότητα 10-15% περίπου στους διάφορους Ελληνικούς πληθυσμούς. Είναι ντόπιας προέλευσης ή κατάλοιπα Δυτικοευρωπαίων (π.χ. Σταυροφόρων, Καταλανών, Ρωμαίων, Βενετσιάνων) κτλ;

Θα επικεντρωθώ σε τρεις απλοομάδες με συγκεκριμένα φυλογεωγραφικά χαρακτηριστικά:

Η απλοομάδα R-U106 φαίνεται να σχετίζεται με τους Γερμανικούς πληθυσμούς έχοντας μεγάλη συχνότητα στη Δανία, Γερμανία, Ολλανδία και Αγγλία και μικρότερη στη Γαλλία, Ιταλία, Ιβηρική χερσόνησο, Ιρλανδία, και στις Σλαβικές χώρες. Στην Ελλάδα δεν εντοπίζεται ούτε σε γενικό δείγμα 185 Ελλήνων ούτε σε ειδικότερο 193 Κρητών.

Η απλοομάδα R-U152 εδράζεται στην Γαλλία και την Ιταλία και θα μπορούσε να τη χαρακτηρίσει κανείς Ιταλο-Κελτική. Αυτή η απλοομάδα εμφανίζεται στο 4.1% των Ελλήνων και στο 7.3% των Κρητών. Πιθανότατα να αντιπροσωπεύει ιστορικές επαφές μεταξύ Ελλάδας και Ιταλίας, όπως φαίνεται και από την μάλλον αυξημένη συχνότητα στην Κρήτη.

Τέλος η απλοομάδα R-S116 εδράζεται στην Ιβηρία, τη Γαλλία και τις Βρετανικές Νήσους, ιδιαίτερα την Ιρλανδία. Μπορούμε να τη χαρακτηρίσουμε "Ατλαντική" ή Κελτιβηρική, και το όριο της προς ανατολάς είναι η Ιταλία, όπου απαντάται σε μικρή συχνότητα, πολύ μικρότερη από την προηγούμενη. Στην Ελλάδα δεν εντοπίζεται εκτός από το 1% των Κρητών.

Συνολικά μπορούμε να πούμε πως ο Ελληνικός πληθυσμός δεν παρουσιάζει σημαντικές επιμιξίες με Βορειοδυτικοευρωπαϊκά στοιχεία όπου κυριαρχεί η R1b. Από τους τρεις κλάδους που σχετίζονται με τη Βόρεια και Δυτική Ευρώπη μόνο ένας βρίσκεται σε μη αμελητέα ποσότητα στην Ελλάδα και την Κρήτη (ο R-U152) και τη συνδέει μάλλον με την Ιταλία παρά με περιοχές βορειοδυτικότερα αυτής.

Σύνθετος Έλληνας παίκτης (Παγκόσμιο Κύπελο Ποδοσφαίρου 2010)

Ο σύνθετος Έλληνας παίκτης που συνδυάζει τους 23 παίκτες της Ελληνικής ομάδας.

Δημιουργήθηκε με το Sqirlz Morph 2.0.

Γενετική των Εβραίων (νέα μελέτη)

Μια νέα μεγάλη μελέτη για τη γενετική σύσταση των Εβραίων δημοσιεύτηκε μερικές μέρες μετά την προηγούμενη. Σύμφωνα με αυτή τη μελέτη, οι Εβραίοι μπορούν να διακριθούν σε αρκετές υποομάδες, π.χ. Υεμενίτες, Μεσανατολίτες, Ευρωπαίοι (Σεφαρντίμ και Ασκεναζίμ).

Οι Ευρωπαίοι Εβραίοι (Σεφαρντίμ και Ασκεναζίμ) βρίσκονται ενδιάμεσα στους Ευρωπαίους και τους Μεσανατολίτες.

Η μελέτη παρουσιάζει και Ελληνικό ενδιαφέρον, αφού περιέχει δείγματα Κυπρίων και Τούρκων, αλλά και μια μεγάλη γκάμα Ευρασιατικών πληθυσμών με αρκετά λεπτομερή ανάλυση τόσο σε παγκόσμιο, όσο και σε περιφερειακό επίπεδο.

Σε παγκόσμιο επίπεδο

Σε περιφερειακό επίπεδο


Μπορούμε να αναφέρουμε μερικά εμφανή συμπεράσματα:

• Απουσία Νεγροειδούς πρόσμιξης στους Ευρωασιατικούς πληθυσμούς με εξαίρεση τους Βόρειους Αφρικανούς και τους Άραβες
• Απουσία Μογγολοειδούς πρόσμιξης στην Δυτική Ευρασία, με εξαίρεση τους Ρώσους και τους Τούρκους
• Διακρίνονται σε παγκόσμιο επίπεδο αρκετές καυκασοειδείς συνιστώσες: ανοιχτό γαλάζιο (Νότιος Ευρώπη-Δυτική Ασία), μπλε (Ευρώπη), μωβ (Μοζαβίτες), ροζ (Σημιτες), ανοιχτό πράσινο (Ασία), σκούρο πράσινο (Νότιος Ασία)

Οι περισσότεροι Ευρωπαϊκοί πληθυσμοί αποτελούνται από τις γαλάζιες, μπλέ, και ανοιχτόπράσινες συνιστώσες, με διαφοροποίηση ως προς τη σύνθεση.

Στη Βόρειο Ευρώπη κυριαρχεί το μπλε, ενώ στη νότιο το γαλάζιο. Οι Βάσκοι και οι Ρώσοι δεν έχουν καθόλου ανοιχτοπράσινο, πιθανόν λόγω απομόνωσης από κινήσεις πληθυσμών από τη Δυτική Ασία.

Οι Τούρκοι και οι Κύπριοι παρουσιάζουν όπως αναμένεται αυξημένο γαλάζιο και ανοιχτοπράσινο, ενώ οι Κύπριοι παρουσιάζουν και λίγο ροζ, το οποίο ίσως ανάγεται είτε στους Φοίνικες της αρχαιότητας, είτε σε μεταγενέστερους πληθυσμούς της Μέσης Ανατολής (π.χ. Χριστιανοί Σύροι που κατέφυγαν στην Κύπρο μετά την έλευση των Αράβων).

Η ανάλυση σε περιφερειακό επίπεδο είναι ακόμα πιο ευκρινής και δείχνει πως οι "Αραβικές" συνιστώσες που σχετίζονται με Σαουδάραβες και Βεδουίνους δεν είναι σημαντικές στην Κύπρο, ούτε η συνιστώσα των Δρούζων. Οι Κύπριοι περιλαμβάνουν Δυτικοασιατικές και Νοτιοευρωπαϊκές συνιστώσες. Γενικά θα μπορούσε να πει κανείς πως οι Κύπριοι γενετικά βρίσκονται ανάμεσα στην Ευρώπη και τη Δυτική Ασία, όπως θα περίμενε κανείς από τη γεωγραφική θέση της Μεγαλονήσου.

Γενετική των Εβραίων

Μια μεγάλη καινούρια μελέτη για το αυτοσωματικό DNA των Εβραίων τους τοποθετεί στα πλαίσια μη Εβραϊκών πληθυσμών της Ευρώπης και Μέσης Ανατολής. Η μελέτη ασχολήθηκε με γεωγραφικούς πληθυσμούς Εβραίων (με κεφαλαία στην ανάλυση αριστερά), συμπεριλαμβανομένων και Εβραίων της Ελλάδας (GRK), οι οποίοι είναι πλησιέστερα προς τους Εβραίους της Τουρκίας (TUR). Μάλλον όχι ιδιαίτερα περίεργο αφού πρόκειται για Εβραίους της πρώην Οθωμανικής αυτοκρατορίας που βρέθηκαν στα πλαίσια του Ελληνικού και Τουρκικού κράτους.

Το κύριο συμπέρασμα της έρευνας είναι ο διαχωρισμός των Εβραίων σε δύο ευρείες ομάδες πληθυσμών, τους Ευρωπαίους/Σύρους και τους Ιρακινούς/Ιρανούς. Η πρώτη μεγάλη ομάδα, στην οποία ανήκουν και οι Εβραίοι της Ελλάδας βρίσκονται ενδιάμεσα στους πληθυσμούς της Μέσης Ανατολής και αυτούς της Νότιας Ευρώπης, όντας πλησιέστερα (συνολικά) στους Ιταλούς, τουλάχιστον από τη συλλογή Human Genetic Diversity Panel η οποία έχει αρκετά κενά στην κάλυψή της.

Στα συμπληρωματικά στοιχεία της μελέτης υπάρχει και μια ανάλυση που περιλαμβάνει πληθυσμούς που δεν περιέχονται στο HGDP όπως ένα δείγμα Ελλήνων από τη Βόρεια Ελλάδα, το οποίο όμως ομαδοποιείται από τους ερευνητές σε ένα ευρύτερο δείγμα Νοτιοανατολικής Ευρώπης (με γεωγραφικά κριτήρια) με την ετικέτα SE (γαλάζιο) στο σχήμα αριστερά. Περιλαμβάνεται επίσης και μικρό δείγμα Κυπρίων και Τούρκων με την ετικέτα ESE (μωβ). Το δείγμα POPRES που περιλαμβάνει αυτούς τους πληθυσμούς είχε χρησιμοποιηθεί σε μια παλαιότερη μελέτη που είχα καλύψει.

Φυσικά θα ήταν εύλογο να γίνουν ανάλογες έρευνες για γεωγραφικές/γλωσσικές υποομάδες Ελλήνων, έτσι ώστε να δούμε πως διαφοροποιούνται αυτοί στα πλαίσια των γειτονικών πληθυσμών, αλλά δεν ελπίζω πως κάτι τέτοιο πρόκειται να συμβεί, χάρη στην γενικότερη δυσκαμψία της Ελληνικής επιστημονικής κοινότητας και του Ελληνικού κράτους όσον αφορά τη διευκόλυνση/χρηματοδότηση μιας ανάλογης μελέτης.

Χρωματοσώματα Υ των Αλβανών

Μια σημαντική καινούρια μελέτη εξετάζει τα χρωματοσώματα Υ των Αλβανών. Η μελέτη έχει ενδιαφέρον όχι τόσο για το είδος των δεικτών που εξετάζονται (αναλυτικότερες μελέτες έχουν υπάρξει στο παρελθόν), όσο για το γεγονός πως για πρώτη φορά μελετώνται τέσσερις διαφορετικοί υποπληθυσμοί Αλβανών: οι Γκέγκηδες, οι Τόσκηδες, και δυο υποπληθυσμοί "Γύφτων" (Jevg και Gabel).

Είναι σημαντικό άλλωστε να μην ξεχνάμε πως όταν μιλάμε για Αλβανούς δεν μιλάμε για ένα ομοιογενές έθνος και να μελετούμε τις διαφορές των διαφόρων πληθυσμών του.

Κατ' αρχήν σημειώνουμε πως παρά τις παραδόσεις περί "Αιγυπτιακής προέλευσης" που έχουν οι Jevg (εξ' ου και το όνομα "Γύφτοι"), τόσο αυτοί όσο και οι Gabel έχουν ξεκάθαρη προέλευση από τη Νότιο Ασία εξαιτίας της μεγάλης συχνότητας της απλοομάδας H1 η οποία είναι Ινδικής προέλευσης.

Σχετικά με τους κυρίως Αλβανούς, τους Τόσκηδες και τους Γκέγκηδες μπορούμε να πούμε τα εξής:

• Και οι δύο παρουσιάζουν υψηλή συχνότητα E-M35 όπως και αρκετοί Έλληνες και σε αντίθεση με πιο βόρειους πληθυσμούς της Βαλκανικής. Οι Γκέγκηδες μάλιστα έχουν ακόμα υψηλότερη συχνότητα από τους Τόσκηδες και ομοιάζουν με τους Κοσοβάρους Αλβανούς όπου επίσης μεγάλη συχνότητα παρατηρείται. Ωστόσο δεν υπάρχει κάποια σαφής γεωγραφική συσχέτιση της απλοομάδας στην Βαλκανική, αφού π.χ. στην Πελοπόννησο παρατηρείται το μέγιστο των Ελληνικών πληθυσμών, ενώ η απλοομάδα βρίσκεται σε αρκετό βαθμό παντού στην Ελλάδα (ακόμα και στην Κρήτη όπου παρουσιάζει ελάχιστο) αλλά και στη γειτονική Βουλγαρία, ενώ παρουσιάζει μεγάλη κάμψη τόσο στην Τουρκία όσο και στη Σικελία Νότιο Ιταλία.
• Η μειωμένη συχνότητα της απλοομάδας G εν σχέσει με τους Έλληνες (που έχουν περίπου 1/10) είναι άξια λόγου. Η απλοομάδα G έχει αρκετούς ενδιαφέροντες κλάδους και μια αρκετά περίεργη κατανομή: γεωγραφική ευρεία αλλά παντού σε αρκετά μικρά ποσοστά.
• Η απλοομάδα J παρουσιάζει τη σύνηθη σχέση περίπου 10:1 ανάμεσα στους υποκλάδους της J2 και J1. Τα ποσοστά είναι παρόμοια με τα Ελληνικά, αλλά πρέπει να σημειώσουμε πως από προηγούμενες μελέτες έχει βγει το συμπέρασμα πως στους Αλβανούς κυριαρχεί ο υποκλάδος J2b ενώ στους Έλληνες υπάρχει μεν ο J2b ο οποίος κυριαρχεί τοπικά αλλά συνολικά κυριαρχεί ο J2a ο οποίος φτάνει στο μέγιστο του (εν σχέσει με τον J2b, αλλά και σε παγκόσμιο επίπεδο) στην Κρήτη.
• Η απλοομάδα R1 περιλαμβάνει τόσο την R1b η οποία συνδέει τη Μέση Ανατολή μέσω της Ελλάδας και της Ιταλίας με τη Δυτική Ευρώπη, όσο και την R1a που συνδέει τα Βαλκάνια μέσω της Ανατολικής Ευρώπης και της Κεντρικής Ασίας με την Ινδία. Επομένως δεν μπορούμε να πούμε περισσότερα γι'αυτή πέρα από την παρατήρηση πως το ποσοστό της R1 στους Αλβανούς είναι παρόμοιο με αυτό στους Έλληνες.
• Τέλος, η απλοομάδα I παρουσιάζει μεγαλύτερη συχνότητα στους Τόσκηδες παρά στους Γκέγκηδες. Αυτό είναι αξιοπρόσεκτο γιατί γεωγραφικά θα περίμενε κανείς το αντίθετο, αφού στα Βαλκάνια η απλοομάδα αυτή παρουσιάζει μέγιστο στους Κροάτες. Πάντως γενικά μπορούμε να πούμε πως οι Αλβανοί έχουν σχετικά χαμηλή συχνότητα εν σχέσει με τους Σλάβους, αλλά η διαφορά δεν είναι τόσο χτυπητή όπως π.χ. στην E-M35 και J.

Συνοψίζοντας μπορούμε να πούμε πως οι Αλβανοί (εκτός από τους "Γύφτους") είναι ένας τυπικά Νοτιοβαλκανικός πληθυσμός, που διαφέρει από τους πιο βόρειους Σλάβους των Βαλκανίων εξαιτίας της υψηλής συχνότητας των E και J. Εν σχέσει με τους Ελλαδίτες υπάρχει ίσως μια μικρότερη συχνότητα της G, και μια διαφορά στην αναλογία των J2a και J2b η οποία όμως δεν μπορεί να εμφανιστεί στη συγκεκριμένη μελέτη.