5.5.11

Dodecad Project: μεγαλύτερη ευκρίνεια για τον Ελληνικό πληθυσμό

Στην προηγούμενη ανάρτηση παρουσίασα τα πρώτα αποτελέσματα για το δείγμα των 12 Ελλήνων του Dodecad Project, που καταδεικνύουν την θέση των Ελλήνων ανάμεσα στη Νότιο Ευρώπη και Δυτική Ασία, με μικρότερες επιρροές από τη Βόρεια Ευρώπη, Μέση Ανατολή, και αμελητέες από την Αφρική, τις Ινδίες και την Άπω Ανατολή.

Πρόσφατα προχώρησα ένα βήμα παραπέρα χρησιμοποιώντας τα δεδομένα των εθελοντών του προγράμματος σε συνδυασμό με τα δημοσιοποιημένα δεδομένα από επιστημονικές έρευνες, προχωρώντας σε μια πιο ενδελεχή ανάλυση των σχέσεων ανάμεσα στους διάφορους Δυτικοευρασιατικούς πληθυσμούς (Καυκασοειδείς) από την Ευρώπη, Δυτική και Κεντρική Ασία και Βόρειο Αφρική.

Το σημαντικότερο νέο στοιχείο από αυτή την ανάλυση είναι ο διαχωρισμός της Βορειοευρωπαϊκής συνιστώσας σε Βορειοδυτική Ευρωπαϊκή (που έχει μέγιστα στη Σκανδιναβία, Βρετανία, και Ιρλανδία) και Βορειοανατολική Ευρωπαϊκή (που έχει μέγιστα στους Λιθουανούς, βόρειους Σλάβους, και Φινλανδούς). Επίσης η Νοτιοευρωπαϊκή συνιστώσα διαχωρίζεται πλέον σε δύο, μια Βασκική με μέγιστο στους Βάσκους και κατανομή κυρίως στον Ατλαντικό αλλά και στη Νοτιοδυτική Ευρώπη, και μια Σαρδηνιακή με Μεσογειακή κατανομή που εκτείνεται έως και τη Δυτική Ασία.

Όλα τα αποτελέσματα μπορείτε να τα βρείτε στο Dienekes' Anthropology Blog, αλλά εδώ αναφέρω τις μέσες τιμές για το Ελληνικό δείγμα 12 ατόμων:
Δυτική Ασία 31.3
Σαρδηνία 31.0
Βορειοανατολική Ευρώπη 11.7
Βορειοδυτική Ευρώπη 11.7
Νοτιοδυτική Ασία 8.9
Βασκική 5.1
Βόρειος Αφρική 0.1
Ανατολική Ασία 0.1
Ανατολική Αφρική 0.1
Νότιος Ασία 0.0
Υποσαχάριος Αφρική 0.0

Δεν χρειάζεται να επαναλάβω πως αυτές οι τιμές αποτελούν πτυχές των σχέσεων των Ελλήνων με άλλους πληθυσμούς και δεν σημαίνουν αναγκαστικά πως οι Έλληνες είναι μίγμα Βάσκων, Σαρδήνιων, Δυτικοασιατών, κ.ο.κ. Απλά καταδεικνύουν πως υπάρχουν λ.χ. μεγαλύτερες κοινές καταβολές με τους λαούς της Μικράς Ασίας παρά με τους Βάσκους ή με τους Σαρδήνιους και άλλους Μεσογειακούς λαούς παρά με αυτούς της Βαλτικής.

Ένα ενδιαφέρον στοιχείο από αυτή τη μελέτη είναι η "ισορροπημένη έκφραση" των Βορειευρωπαϊκών συνιστωσών. Αυτό καταδεικνύει, κατά τη γνώμη μου πως γενετικά στοιχεία με βόρειο χαρακτήρα δεν ήρθαν στην Ελλάδα μόνο εξαιτίας των μετακινήσεων Σλάβων κατά την μεσαιωνική περίοδο, αφού οι Σλαβικοί πληθυσμοί έχουν πολύ μεγαλύτερη ΒΑ Ευρωπαϊκή παρά ΒΔ Ευρωπαϊκή συνιστώσα (αναλογία 3.7 : 1 στους Ρώσους έναντι 1:1 στους Έλληνες).

Στη Νότιο Ιταλία και Σικελία τα αντίστοιχα ποσοστά είναι 2.6 και 13.2 (αναλογία 0.2 : 1), και στην Κεντρική Ιταλία 3.8 και 20.7 (αναλογία 0.19 : 1), ενώ στο Βαλκανικό δείγμα 32.6% και 23.7 (αναλογία 1.4 : 1).

Επομένως είναι λογική η υπόθεση πως η ΝΑ Ευρωπαϊκή συνιστώσα στους Έλληνες συνδέεται με ιστορικά γεγονότα (Σλαβικές μετακινήσεις κατά τον Μεσαίωνα) τα οποία είχαν αμελητέα επίδραση στην Κεντρική Νότια Ιταλία (που δεν δέχτηκε Σλάβους), αμέσως μεγαλύτερη στην Ελλάδα, τα Βαλκάνια, και μέγιστο στους εξώ-Βαλκανικούς Σλαβικούς λαούς της Βόρειας Ευρώπης. Αυτή η επίδραση όμως δεν ξεπερνάει το 1/9 περίπου, ακόμα και αν όλη η ΝΑ Ευρωπαϊκή συνιστώσα αναχθεί σε αυτό το φαινόμενο.

Ωστόσο ας μην ξεχνάμε πως τέτοιες βόρειες συνιστώσες συναντώνται και στη Δυτική Ασία, τον Καύκασο, την Περσία, ακόμα και τις Ινδίες, ενώ αντίστοιχα Δυτικό Ασιατικές και Νοτιοευρωπαϊκές επεκτείνονται προς την Βόρειο Ευρώπη, επομένως είναι επικίνδυνο να τις ανάγουμε εξ' ολοκλήρου σε συγκεκριμένους πρόσφατους λαούς.

Φυσικά όσοι Έλληνες έχουν αυτοσωματικά γενετικά δεδομένα από την 23andMe ή Family Tree DNA που θέλουν να συνεισφέρουν στο Dodecad Project με απόλυτη ανωνυμία και εχεμύθεια είναι ευπρόσδεκτοι, και μπορούν να επικοινωνήσουν μαζί μου στο dodecad@gmail.com για περισσότερες διευκρινίσεις.

11.4.11

Dodecad Project: η πρώτη δωδεκάδα των Ελλήνων

Με μεγάλη χαρά σημειώνω πως έχουμε φτάσει ήδη τους 12 Έλληνες συμμετέχοντες στο Dodecad Project. Χάρη στη συμμετοχή τους, μπορούμε να κάνουμε μελέτες όπως αυτή που δείχνει κάποια συνάφεια ανάμεσα στους Έλληνες και τους κατοίκους της Νότιας Ιταλίας και Σικελίας ή αυτή που δείχνει τη θέση των Ελλήνων σε σχέση με τους κατοίκους της Δυτικής Ασίας.

Όποιος φίλος θέλει να συμμετάσχει στο πρόγραμμα μπορεί να επικοινωνήσει μαζί μου στο dodecad@gmail.com όπως ανέφερα εδώ. Τώρα πια μπορώ να επεξεργαστώ δεδομένα και από την 23andMe και από την Family Tree DNA.

Μέχρι στιγμής τα αποτελέσματα των Ελλήνων μελών του Project με βάση της 10 συνιστώσες που χρησιμοποιώ συνήθως είναι τα εξής:

Μπορούμε να παρατηρήσουμε:
  1. Σημαντικότερη και σταθερότερη συνιστώσα είναι η Νοτιοευρωπαϊκή, η οποία έχει το μέγιστο της στη Σαρδηνία και απαντάται σε όλη την Ευρώπη, ειδικά τη Νότια και τη Δυτική Ασία
  2. Αμέσως επόμενη και σχετικά σταθερή είναι η Δυτικοασιατική, η οποία έχει το μέγιστο της στον Καύκασο και την Μικρά Ασία και επεκτείνεται από τον Ατλαντικό μέχρι την Ινδία
  3. Η Βορειοευρωπαϊκή συνιστώσα έπεται και είναι πιο μεταβλητή, δηλαδή το ποσοστό της στον κάθε Έλληνα μπορεί να διαφέρει αρκετά. Αυτή η συνιστώσα έχει μέγιστα στη Βαλτική αλλά επεκτείνεται αρκετά ισχυρά μέχρι τα βόρεια σύνορα της Ελλάδας αλλά και σε ολόκληρη την Βορειο-κεντρική Ευρώπη και Βόρεια Ευρασία
  4. Η Νοτιοδυτικό Ασιατική συνιστώσα έχει το επόμενο ποσοστό και είναι αρκετά σταθερή. Έχει το μέγιστό της στους Μεσανατολικούς πληθυσμούς.
  5. Τα ποσοστά των υπολοίπων συνιστωσών είναι μικρά και αρκετά μεταβλητά, δηλαδή κάποιος μπορεί να έχει ένα μικρό ποσοστό ενώ οι περισσότεροι σχεδόν μηδέν. Το σύνολο όλων μαζί είναι 0.36% εκ των οποίων το 0.24% μπορεί να χαρακτηριστεί Ανατολικοευρασιατικό (Μογγολοειδές) και το 0.03% Ανατολικοαφρικανικό (Αιθιοπικό). Απουσιάζει το Δυτικοαφρικανικό στοιχείο, ενώ υπάρχουν ελαφρά Βορειοαφρικανικά (0.04%) και Νοτιοασιατικά (0.05%). Πιθανώς αυτά τα ποσοστά να βρίσκονται στα όρια του στατιστικού θορύβου.

Γενικά οι Έλληνες φαίνεται να έχουν αναμενόμενη σύσταση δεδομένης της γεωγραφικής τους θέσης.

Ακολουθεί ένας συγκριτικός πίνακας μέσων τιμών για άλλους πληθυσμούς.


Σημειώνεται τέλος πως οι δέκα αυτές συνιστώσες δεν πρέπει να θεωρούνται ως υπαρκτοί πληθυσμοί του παρελθόντος, αλλά είναι υποθετικοί πληθυσμοί που υπολογίστηκαν από το πρόγραμμα ADMIXTURE και μας βοηθούν να δούμε κάποιες πτυχές των σχέσεων ανάμεσα σε έναν μεγάλο αριθμό πληθυσμών.

14.3.11

Έλληνες στην Προβηγκία και την Κορσική

Σύμφωνα με μια καινούρια μελέτη με δείγμα Ελλήνων από τη Σμύρνη και τη Φώκαια και Γάλλων από την Προβηγκία και την Κορσική, είναι αρκετά πιθανό 1 στους 10 περίπου άνδρες στη νότιο Γαλλία να προέρχεται από Έλληνες αποίκους της αρχαϊκής εποχής. Ως γνωστόν οι Έλληνες άποικοι που ίδρυσαν πόλεις όπως η Μασσαλία και η Νίκαια (στη Γαλλία) ήταν Φωκαείς, ενώ αυξημένες είναι και οι ενδείξεις Ελληνικού αποικισμού στην ανατολική Κορσική, γύρω από την αρχαία Αλαλία.

Η κυριότερη ένδειξη γι' αυτόν τον αποικισμό είναι η απλοομάδα E-V13 η οποία παρουσιάζει τη μεγαλύτερη συχνότητά της στα νότια Βαλκάνια, και έχει συνδεθεί στο παρελθόν και με τον αποικισμό της Σικελίας. Φαίνεται να έχουμε λοιπόν τα πρώτα γενετικά στοιχεία για τον Ελληνικό αποικισμό της Δυτικής Μεσογείου.

12.1.11

Μιτοχονδριακό DNA από την βυζαντινή Σαγαλασσό

Μια καινούρια μελέτη μόλις δημοσιεύτηκε για το μιτοχονδριακό DNA της βυζαντινής Σαγαλασσού (Νοτιοδυτική Μικρά Ασία, 11ος-13ος αιώνας). Γενετικό υλικό εξήχθη από 53 άτομα σε δύο τοποθεσίες της πόλης τα οποία ήταν θαμένα με χριστιανικό τρόπο.

Έχουμε λοιπόν το πρώτο μεγάλο δείγμα των βυζαντινών Ελλήνων της Μικράς Ασίας, ελέω ενός Βελγικού προγράμματος αφιερωμένου στην μελέτη αυτής της αρχαίας και βυζαντινής πόλης της Πισιδίας,

(Είναι παράλογο πως οι ερευνητές του Βελγικού Πανεπιστημίου μελέτησαν ένα μεγάλο δείγμα μεσαιωνικών Μικρασιατών, αλλά οι δικοί μας ακαδημαϊκοί ερευνητές δεν κατόρθωσαν ακόμα να κάνουν ούτε μια δημοσίευση για τους σύγχρονους Έλληνες της Μικράς Ασίας. Και ενώ Δανέζοι ερευνητές ασχολούνται με τον Πόντο, και μια Ελληνίδα ερευνήτρια μελετάει το Ρωμέικα των Μουσουλμάνων Ποντίων, οι Έλληνες καθηγητές τελούν εν υπνώσει.)



Ο πληθυσμός της Σαγαλασσού ανήκε αποκλειστικά σε Δυτικό-Ευρωασιατικές (Καυκασοειδείς) απλοομάδες, και δεν εντοπίστηκαν ούτε Αφρικανικά ούτε Ανατολικο-ασιατικά στοιχεία. Ο άνωθεν χάρτης δείχνει τις αποστάσεις του μεσαιωνικού δείγματος από μια μεγάλη γκάμα πληθυσμών. Οι μελετητές βρήκαν τις χαμηλότερες αποστάσεις με τους Τούρκους, Βούλγαρους, Έλληνες, Ιταλούς, αλλά ακόμα και τους Τάρταρους της Κριμαίας! Η τελευταία σχέση υποθέτουν πως μπορεί να σχετίζεται με τον Ιωνικό αποικισμό της Κριμαίας ή με το Μιθριδατικό Βασίλειο του Πόντου.

Δυστυχώς δεν εξήχθησαν άλλου τύπου γενετικοί δείκτες (π.χ. χρωματόσωμα Υ) αλλά οι ερευνητές πιστεύουν (προσωπική επικοινωνία) να το πράξουν στο μέλλον και θεωρούν πως είναι δυνατό να έχει διατηρηθεί τέτοιο υλικό το οποίο κατά κανόνα είναι πιο "ευάλωτο" από το μιτοχονδριακό DNA στο χρόνο και τα στοιχεία της φύσης.

5.1.11

Οι Έλληνες ανάμεσα στην Ανατολή και Δύση


Στα αριστερά φαίνονται οι δύο πρώτες διαστάσεις μιας πολυδιάστατης κλιμακοποίησης (multidimensional scaling) με περίπου 37.000 αυτοσωματικούς δείκτες για 251 άτομα που συνέλλεξα από τη βιβλιογραφία και από το Dodecad Project. Το γράφημα αποτυπώνει τους κύριους άξονες διαφοροποίησης σε αυτό το δείγμα που αποτελείται από Έλληνες και διάφορους γειτονικούς τους πληθυσμούς από την Ιταλία, τα Βαλκάνια, και τη Δυτική Ασία.

Εμφανίζονται δύο συστάδες πληθυσμών από την Ευρώπη και τη Δυτική Ασία με τους Ελλαδίτες να βρίσκονται κοντά στους Λατινόφωνους πληθυσμούς (Ιταλούς και Ρουμάνους), ενώ οι Κύπριοι είναι ανάμεσα στους Νοτιο-Ιταλούς και τους Μεσανατολικούς πληθυσμούς.

Είναι επίσης χρήσιμο να δούμε και την θέση αυτών των πληθυσμών στον ευρύτερο κόσμο. Προσέθεσα εκπρόσωπους των Αφρικανών (Γιορούμπα), Ασιατών (Γιακούτ), και Νοτιοασιατικών πληθυσμών (Καννάντι και Γκουτζαράτι) και επανέλαβα το πείραμα:


Όπως βλέπετε οι πληθυσμοί από την Ευρώπη και τη Δυτική Ασία αποτελούν τώρα μια σφιχτή ομάδα σε σχέση με αυτούς τους μακρυνούς πληθυσμούς, με τις ετικέτες των πληθυσμών να αλληλοκαλύπτονται. Η πρώτη διάσταση (αριστερά-δεξιά) διακρίνει τους Ευρασιατικούς πληθυσμούς από τους Αφρικανούς, ενώ η δεύτερη διάσταση (πάνω-κάτω) τους Ευρωπαίους-Δυτικούς Ασιάτες από τους Ανατολικούς Ασιάτες.

Παρακάτω φαίνεται μια λεπτομέρεια από το παραπάνω γράφημα όπου διακρίνονται οι ετικέτες:

Σε αυτή τη λεπτομέρεια φαίνεται πως οι Τούρκοι είναι ελαφρά μετατοπισμένοι προς τα κάτω (προς τους Γιακούτ της Σιβηρίας) ενώ οι Συρο-Λιβανέζοι είναι ελαφρά μετατοπισμένοι προς τα δεξιά (προς τους Αφρικανούς).

Σύμφωνα με τους υπολογισμούς μου, αλλά και τα δεδομένα της βιβλιογραφίας οι Τούρκοι έχουν μικρή Μογγολοειδή πρόσμιξη (την υπολογίζω στο 5-7%) στα πλαίσια μιας ευρύτερης Κεντροασιατικής πρόσμιξης (περίπου 1/7), ενώ οι Αραβικοί πληθυσμοί έχουν αρκετά συχνά μια Αφρικανική πρόσμιξη που δεν βρίσκεται σε μη Αραβικούς πληθυσμούς της Μέσης Ανατολής.

Φυσικά όποιοι Έλληνες (είτε από την Ελλάδα είτε από οπουδήποτε αλλού) θέλουν να συμμετάσχουν στο Dodecad Project και να συμβάλουν σε αυτό είναι ευπρόσδεκτοι. Λεπτομέρειες (στα Αγγλικά) εδώ, αλλά γράψτε μου στο dodecad@gmail.com αν έχετε οποιεσδήποτε απορίες. Το ίδιο ισχύει και για οποιουσδήποτε άλλους μπορούν και διαβάζουν αυτές τις γραμμές, και θα ήμουν π.χ. ευτυχής αν υπήρχε μεγαλύτερη συμμετοχή στο πρόγραμμα από τις διάφορες χώρες της Βαλκανικής.

Το πρόγραμμα έτυχε πρόσφατα κάλυψης από το έγκριτο επιστημονικό περιοδικό Nature και ελπίζω να συνεχίσει να ερευνά την γενετική ιστορία της ανθρωπότητας και κατά το νέο έτος. Στο ζήτημα της καταγωγής και γενετικής σύστασης των Ελλήνων κυριαρχεί είτε η αδιαφορία είτε η μυθοπλασία, και η καλύτερη απάντηση είναι η έρευνα και η συμμετοχή.