18.7.09

Ο δρόμος της γενετικής στην "Aυγή" και η αλήθεια για την ύπαρξη των ανθρώπινων φυλών

Η "Αυγή" έχει ένα άρθρο για το δρόμο της γενετικής, το οποίο με αφορμή τη συμμετοχή του δημοσιογράφου σε τεστ χρωματοσώματος Υ επεκτείνεται σε αρκετά θολά πολιτικά νερά υιοθετώντας την άποψη της ανυπαρξίας ανθρώπινων φυλών.
Η μελέτη των απλο-ομάδων έχει φέρει τα πάνω κάτω.. Ή μάλλον πιστοποιεί πράγματα γνωστά, τουλάχιστον σ’ όσους δεν μπερδεύουν την αγάπη για την πατρίδα με την ψυχική νόσο του ακροδεξιού «εθνικισμού». Μία ψυχική νόσο που την έχουν όλοι όσοι, αρνούμενοι να διαχειριστούν κάτι εσωτερικότερο, προσωπικό δικό τους, «κάτι πιο βαθύ που τους λερώνει», ψάχνουν αλλού μια «καθαρότητα»: Εθνική, ιδεολογική ακόμα και …μαρξιστική, και βεβαίως φυλετική. Όμως τώρα αποδεικνύεται και γονιδιακά ότι δεν υπάρχουν «καθαρές» φυλές.

Ούτε καν φυλές: «Λευκή φυλή», «ελληνική φυλή», «εβραϊκή φυλή». Υπάρχουν πληθυσμοί με κοινό πρόγονο που διαπλέκονται κάτω από όλα τα έθνη και τις γλώσσες και σ’ όλα τα γεωγραφικά μήκη και πλάτη. Π.χ. η απλο-ομάδα R1-β που χαρακτηρίζει τη δυτική Ευρώπη συναντάται με μεγάλη συχνότητα και στους τουρκόφωνους ασιάτες Μπασκίρους, οι δε Κιργίσιοι ανήκουν κατά 63% στην απλο-ομάδα R1a, που σημαίνει ότι έχουν κοινό πρόγονο με τους Πολωνούς. Μα και οι Τούρκοι που η γλώσσα τους είναι κεντρο-ασιατική έχουν πολύ λίγες ασιατικές καταβολές, λιγότερες από 10%. Οι υπόλοιποι ανήκουν σε «ευρωπαϊκές» απλο-ομάδες, άρα το υβριστικό «μογγόλοι» δεν τους κολλάει. Ούτε όμως και το κλέος της μογγολικής Χρυσής Ορδής, που οι ίδιοι θεωρούν ως φυλετική κληρονομιά.

Όμως το χρωματόσωμα Υ αποτελεί ένα ελάχιστο τμήμα του ανθρώπινου DNA. Δεν μπορεί κάποιος να εξάγει συμπεράσματα για την ύπαρξη ή ανυπαρξία ανθρώπινων φυλών από ένα και μόνο χαρακτηριστικό, γενετικό ή μη.

Για παράδειγμα κάποιος Έλληνας μπορεί να έχει τον ίδιο γονότυπο της δρεπανοκυτταρικής αναιμίας με έναν Αφρικανό και όχι με έναν άλλο Έλληνα. Αυτό δε σημαίνει όμως πως είναι Αφρικανός ή πως δεν υπάρχουν οι φυλές. Απλά σημαίνει πως κοιτάζοντας μεμονωμένα χαρακτηριστικά ίσως να μην μπορούμε να ξεχωρίσουμε την προέλευση δύο ατόμων, π.χ. βλέποντας μια απλοομάδα R1a να αποφανθούμε αν ανήκει σε Πολωνό ή Κιργίσιο.

Ωστόσο και αυτό δεν είναι απόλυτα αληθές. Μπορεί να μην είναι δυνατό βασιζόμενοι στο χρωματόσωμα Υ να διακρίνουμε τον Πολωνό από τον Κιργίσιο, αλλά μπορούμε άνετα να τον διακρίνουμε από τον Κορεάτη ή τον Νιγηριανό οι οποίοι ανήκουν σε εντελώς διαφορετικές απλοομάδες.

Ούτε ισχύει πως εάν δεν μπορούμε να διακρίνουμε με βάση κάποιο χαρακτηριστικό δύο άτομα, τότε εγγενώς είναι αδύνατος ο διαχωρισμός τους. Για παράδειγμα ΄μέχρι κάποια εποχή ήταν αδύνατος ο διαχωρισμός των χρωματοσωμάτων της απλοομάδας YAP ανάμεσα στους Έλληνες και τους... Αϊνού, αλλά η ανακάλυψη επιπλέον πολυμορφισμών απέδειξε τον πλήρη διαχωρισμό τους (τα Ελληνικά YAP ανήκουν στην απλοομάδα E ενώ τα Γιαπωνέζικα στην απλοομάδα D). Δεν μπορούσαν όμως τότε να διακριθούν τα Ελληνικά E από αυτά των Νιγηριανών. Ανακάλυψη και άλλων πολυμορφισμών τα διέκρινε πλήρως, με τους Έλληνες να ανήκουν όλοι στον κλάδο E3b ενώ οι Νιγηριανοί στον κλάδο E3a.

Συνοψίζοντας (α) δεν είναι ορθό να βασιζόμαστε σε ένα μοναδικό χαρακτηριστικό για να καθορίσουμε την ύπαρξη ή μη φυλών, και (β) η αδυναμία διαφοροποίησης με βάση αυτό το χαρακτηριστικό μπορεί να οφείλεται είτε στη μη διαφοροποίηση είτε στην απουσία τεχνικής ικανότητας εντοπισμού της υπαρκτής διαφοροποίσης. Άρα είναι βεβιασμένο το συμπέρασμα της απουσίας διαφοροποίήσης με βάση τις απλοομάδες: σε πολλές περιπτώσεις (π.χ. Ελλήνων-Νιγηριανών) είναι ήδη βέβαια, ενώ σε άλλες (π.χ. Πολωνών-Κιργίσιων) είναι ακόμα δυνατή.

Όταν μελετάμε όμως πολλά γενετικά χαρακτηριστικά η ύπαρξη ανθρώπνων φυλών γίνεται προφανής. Παράδειγμα ανάλυσης ανάμιξης από πρόσφατη μελέτη:

Πρόκειται για μελέτη 240 χιλιάδων περίπου γενετικών πολυμορφισμών σε 500 περίπου άτομα από διάφορες χώρες. Προσέξτε πως τόσο για αριθμό 4 όσο και 7 ομάδων, τα άτομα ομαδοποιούνται αυτόματα, με βάση τα γενετικά τους χαρακτηριστικά σε συγκεκριμένες ομάδες, με ελάχιστη επικάλυψη. Βλέποντας τον γονότυπο ενός Κινέζου, ενός Ινδού, ενός Ευρωπαίου, ενός Γιορούμπα, και ενός Πυγμαίου, μπορούμε με απόλυτη βεβαιότητα να μαντέψουμε ποιος είναι ποιος.

Η δε ικανότητα αυτή δεν περιορίζεται στις μεγάλες λεγόμενες "ηπειρωτικές" φυλές. Το παρακάτω διάγραμμα, προερχόμενο από τεράστια πρόσφατη μελέτη στην Αφρική δείχνει την ύπαρξη 14 τουλάχιστον διακριτών ομάδων στην μαύρη ήπειρο. Επομένως όχι μόνο μπορούμε να διακρίνουμε ευκολότατα τον Λευκό από τον Μαύρο γενετικά, αλλά μπρούμε να διακρίνουμε και ένα Πυγμαίο από ένα Χόι-Σαν έναν Αιθίοπα ή ένα Νιγηριανό.


Και με αφορμή τα περί ελληνικής ή εβραϊκής φυλής του συντάκτη, να και μια άλλη πρόσφατη μελέτη που κατέδειξε τη πλήρη διαφοροποίηση λευκών Εβραίων Ασκενάζι από τους μη Εβραίους.

Οι Ασκενάζι που έχουν δύο Ασκενάζι παππούδες και δύο Ασκενάζι γιαγιάδες (μωβ) σχηματίζουν μια πολύ σφιχτή γενετική ομάδα, αλλά και όσοι έχουν έναν ή περισσότερους μη Ασκενάζι παππούδες ή γιαγιάδες (μπλε) και πάλι μπορούν να διαχωριστούν απόλυτα από τους Ευρωπαίου´ς. Είναι επίσης δυνατή η διαφοροποίηση βορείων από νότιους Ευρωπαίους, συμπεριλαμβανομένων και Ιταλών (κίτρινο) και Ελλήνων (σιελ).

Τα πράγματα όμως μπορούν να γίνουν ακόμα πιο ενδιαφέροντα. Μια άλλη πρόσφατη μελέτη με 360 χιλιάδες πολυμορφισμούς μπόρεσε να διακρίνει τους κατοίκους διαφορετικών χωριών (!) της Σαρδινίας.


Πού οφείλεται λοιπόν η ρήση πως δεν υπάρχουν φυλές, την οποία απερίσκεπτα μεταφέρει ο αρθρογράφος της Αυγής;

Πρόκειται για μια παρανόηση η οποία υποστηρίκτηκε έντονα τη δεκαετία του 1970 από τον Αμερικανό βιολόγο Richard Lewontin, o οποίος βρήκε πως μόνο το 15% των γενετικών διαφορών ανάμεσα στους ανθρώπους οφείλεται στη διαφοροποίηση των διαφόρων φυλών μεταξύ τους και το 85% οφείλεται στην διαφοροποίηση μέσα σε κάθε φυλή.

Στην πραγματικότητα πρόκειται για ένα χονδροειδές λογικό σφάλμα, το οποίο, χάριν πολιτικών σκοπιμοτήτων διαιωνίστηκε εως ότου καταρριφθεί από τον Βρετανό βιολόγο A.W.F. Edwards ο οποίος έγραψε ένα άρθρο με τον τίτλο Lewontin's Fallacy (το Σφάλμα του Λεβοντίν).

Σε τί συνίσταται το σφάλμα; Πάρτε για παράδειγμα δύο ομάδες πληθυσμού. Η ομάδα Χ είναι στατιστικά πιο ψηλή, πιο μελαχροινή, πιο λεπτή από την ομάδα Ψ. Αν δούμε πως ο Α είναι πιο ψηλός από τον Β, τότε δεν μπορούμε να βεβαιώσουμε πως ανήκει στην Χ γιατί μπορεί μεν τα μέλη της Χ να είναι κατά μέσο όρο ψηλότερα, αλλά σίγουρα θα υπάρχουν πολλά μέλη της που θα υπολείπονται αρκετών μελών της ομάδας Ψ.

Αν όμως ο Α είναι ψηλός μελαχροινός και λεπτός, ενώ ο Β είναι κοντός, ξανθός και χοντρός, τότε μπορούμε με αρκετά μεγαλύτερη βεβαιότητα να καθορίσουμε πως ο Α είναι από την ομάδα Χ και ο Β από την ομάδα Ψ. Κι αν αντί για 3 μελετήσουμε μερικές εκατοντάδες χιλιάδες χαρακτηριστικά, όπως έγινε δυνατό με τη γενετική τεχνολογία, τότε η βεβαιότητά μας γίνεται σχεδόν απόλυτη.

Η άρνηση της ύπαρξης ανθρώπινων φυλών, βασισμένη επιστημονικά πάνω στο σφάλμα του Λεβοντιν, απέκτησε οπαδούς για δύο λόγους, έναν πολιτικό και έναν ιατρικό.

Ο πολιτικός λόγος αφορά τον διακαή πόθο μερίδας της Αριστεράς (ο Λεβοντιν εκτός από βιολόγος είναι και Μαρξιστής) να άρει κάθε είδους βιολογικής διάκρισης ανάμεσα στους ανθρώπους, αφού αυτό απαιτείται από την προγραμματική της δέσμευση στον άνθρωπο-tabula rase ο οποίος διαμορφώνεται πλήρως από την κοινωνία και ελάχιστα ή καθόλου από την καταγωγή του. Εάν υπάρχουν φυλετικές διαφορές, τότε οι διαφορές ανάμεσα στους ανθρώπους διαφορετικών φυλών μπορεί να είναι εγγενείς και να μην μπορούν να αμβλυνθούν από το κοινωνικό περιβάλλον. Η ύπαρξη τέτοιων διαφορών αποτελεί μια βόμβα στο όραμα της μετα-εθνικής σοσιαλιστικής ουτοπίας.

Συμπληρωματικός του παραπάνω λόγου είναι η επιθυμία εξάλειψης του ρατσισμού, ένας καθ'όλα επιθυμητός στόχος. Όμως η εξάλειψη αυτή επιχειρείται με ένα κίβδηλο τρόπο. Αντί να προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε την πηγή των διαφορών ανάμεσα στις φυλές και να τις οριοθετήσουμε στη σωστή τους διάσταση (ούτε ολοκληρωτικές αλλά ούτε και μηδαμινές), οι οπαδοί αυτής της άποψης προτείνουν τον στρουθοκαμηλισμό: ο ρατσιμός, κατ' αυτούς, θα εξαλειφθεί αν εξαφανίσουμε τις φυλές. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί είτε προωθώντας την ετερογαμία και τους διαφυλετικούς γάμους, αλλά ακόμα πιο γρήγορα αν εξαφανίσουμε την έννοια Φυλή από το λεξιλόγιο μας. Όμως η βιολογική πραγματικότητα δεν αναιρείται από την πολιτική ορθότητα.

Ο ιατρικός λόγος είναι περισσότερο κατανοητός και αφορά τον ασαφή τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιούνται οι φυλετικές κατηγορίες. Για παράδειγμα, στην Αμερική, η έννοια Μαύρος περιλαμβάνει τόσο τον Πρόεδρο Ομπάμα (που είναι κατά το ήμισυ Κενυάτης) όσο και τον πατέρα του (που είναι πλήρης Κενυάτης). Άρα πρόκειται για μια ασαφή κατηγορία που δυσχεραίνει την ιατρική έρευνα, αφού υπάρχει αναντιστοιχία φυλετικής "ταμπέλας" και βιολογικής πραγματικότητας. Ωστόσο, κατά τη γνώμη μου θα ήταν καλύτερο να εξηγήσουμε αυτή τη διαφορά ανάμεσα στην "κοινωνικοπολιτική" και "βιολογική" φυλή παρά να εγκαταλείψουμε την έρευνα για τις φυλετικές διαφορές εξ' ολοκλήρου.

Συμπερασματικά, και επιστρέφοντας στο άρθρο της "Αυγής"που απετέλεσε έναυσμα του παρόντος, μπρούμε να πούμε πως το ενδιαφέρον για τη γενετική και τα γενετικά τεστ είναι πάντοτε ευπρόσδεκτο, αλλά πρέπει να γρηγορούμε ώστε να κρατάμε χώρια την αντικειμενική επιστημονική έρευνα από την πολιτικοποίησή της, ακόμα και αν αυτή γίνεται με τις καλύτερες των προθέσεων.

8.7.09

Γενετική μελέτη για τον Κοπέρνικο

Μια καινούρια μελέτη για τον Πολωνό αστρονόμο Νικόλαο Κοπέρνικο, ο οποίος επανεισήγαγε τον ηλιοκεντρισμό στην Ευρώπη, έγινε πρόσφατα σε οστά που θεωρήθηκαν, λόγω της ηλικίας τους, του τόπου ταφής τους, και της ιατροδικαστικής αναπαράστασης (αριστερά) πως ανήκαν σε αυτόν.

DNA εξήχθη από τα εν λόγω οστά αλλά και από δύο τρίχες που βρίσκονταν σε ένα αστρονομικό βιβλίο το οποίο ήταν στην κατοχή του αστρονόμου για το μεγαλύτερο διάστημα της ζωής του. Η συνταύτιση των δύο δειγμάτων κάνει εξαιρετικά πιθανό το ενδεχόμενο να πρόκειται πράγματι για το σκελετό του Κοπέρνικου.

Σύμφωνα με τα στοιχεία που περιλαμβάνονται στη μελέτη, ο Κοπέρνικος ανήκε πιθανότατα στην απλοομάδα R1b του χρωματοσώματος Υ και στην απλοομάδα H του μιτοχονδριακού DNA. Επιπλέον βρέθηκε πως ο γονότυπος C/C του σε έναν πολυμορφισμό του γονίδιου HERC2 κατά πάσα πιθανότητα του έδινε γαλάζια ή πράσινα μάτια, μιας και αυτός ο γονότυπος παρουσιάζει έναν τέτοιο φαινότυπο στη μεγάλη πλειοψηφία των Πολωνών.

Το μιτοχονδριακό προφίλ του Κοπέρνικου είναι αρκετά σπάνιo, αν και ανήκει στην πολύ συχνή απλοομάδα H. Σε σχετική αναζήτηση βρέθηκαν ίδια προφίλ μόνο στη Γερμανία και στη Δανία από όλη την Ευρώπη.

Ο απλότυπος του χρωματοσώματος Υ που παρουσιάζει ο Κοπέρνικος είναι αρκετά σπάνιος, αλλά περιλαμβάνεται στην πολύ συχνή στην Ευρώπη απλοομάδα R1b και η κατανομή των πιο συγγενικών του χρωματοσωμάτων είναι στη Γερμανία, Αυστρία, Πολωνία, και Τσεχία.

Μάλιστα, η απλοομάδα R1b είναι πιο συχνή στη Γερμανία απ' ότι στην Πολωνία (όπου κυριαρχεί η R1a), και αυτό μάλλον ενισχύει την άποψη πως η πατρική καταγωγή του Κοπέρνικου ήταν μάλλον Γερμανική και όχι Σλαβική. Και ο πατέρας και η μητέρα του Κοπέρνικου κατάγονταν από τη Σιλεσία, μια περιοχή της Πολωνίας με ανάμικτο Πολωνο-Γερμανικό πληθυσμό.

3.7.09

Γενετική ασυνέχεια μεταξύ Ετρούσκων και Τοσκανών

Μια νέα μελέτη από Ιταλούς ερευνητές έρχεται να συμπληρώσει τις γνώσεις μας για τη γενετική ιστορία της Τοσκάνης η οποία περιλαμβάνει πολλά κέντρα της αρχαίας Ετρουρίας.

Προηγούμενες μελέτες μιτοχονδριακού DNA αρχαίων Ετρούσκων είχε δείξει μια ομοιότητα με τον σημερινό πληθυσμό της Μικράς Ασίας, πράγμα που είχε ερμηνευθεί ως επιβεβαίωση της ιστορίας του Ηροδότου που έγραφε πως οι Τυρσηνοί προέρχονταν από την περιοχή της Λυδίας.

Σε κατοπινές μελέτες, βρέθηκαν κάποιες σχετικά απομονωμένες περιοχές της Τοσκάνης, όπου ο πληθυσμός φαινόταν να έχει περισσότερη σχέση με τους αρχαίους Ετρούσκους, έχοντας πιθανώς διατηρήσει καλύτερα τη γενετική σύσταση του αρχαίου πληθυσμού.

Η νέα μελέτη σε 27 μεσαιωνικούς Τοσκανούς, από τον 10-15ο αιώνα έρχεται να ανατρέψει τα μέχρι τώρα δεδομένα. Εμφανίζεται συνέχεια ανάμεσα στους σημερινούς Τοσκανούς και τους μεσαιωνικούς, αλλά ασυνέχεια ανάμεσα σε αυτούς και τους αρχαίους Ετρούσκους. Δηλαδή θεωρείται αρκετά απίθανο οι σημερινοί Τοσκανοί να είναι απευθείας απόγονοι των αρχαίων, και άρα κάποια στιγμή ανάμεσα στον 1ο π.Χ. αιώνα και τον 10ο μ.Χ. αιώνα, συνετελέσθη μια μεγάλη γενετική αλλαγή στην περιοχή.

Τα αίτια αυτής της αλλαγής δεν είναι ακόμα σαφή, αλλά η ασυνέχεια που παρατηρείται στην Τοσκάνη δεν είναι μοναδική στην Ευρώπη. Παρόμοια φαινόμενα έχουν παρατηρηθεί στην Ιβηρία, στην Ολλανδία, στην Μεγάλη Βρετανία, στην Κεντρική Ευρώπη, και γενετικά μπορεί να πει κανείς πως η γενετική ταύτιση των πληθυσμών που κατοικούν σε μια περιοχή με τους παλιότερους κατοίκους δεν μπορεί να θεωρείται δεδομένη.

Σε τί οφείλεται η γενετική ασυνέχεια στην Τοσκάνη; Υπάρχουν αρκετές πιθανές εξηγήσεις:
  • Είναι πιθανόν το μιτοχονδριακό DNA να υπόκειται σε αρκετά ισχυρή φυσική επιλογή, με αποτέλεσμα να εξελίσεται η γενετική δεξαμενή ενός πληθυσμού δίχως να υπάρχουν ιδιαίτερες επιμιξίες
  • Το αρχαίο DNA προερχόταν από επιφανείς Ετρούσκους, και πιθανόν η ανώτερη τάξη των Ετρούσκων, προερχόμενη από την ανατολή να μην ταυτίζεται με τον γενικότερο πληθυσμό της περιοχής απόγονοι του οποίου είναι οι σημερινοί Τοσκανοί. Οι φτωχοί Ετρούσκοι δηλαδή δεν θάβονταν σε σημαντικά μνημεία τα οποία συνήθως γίνονται στόχος αρχαιολογικής ή ανθρωπολογικής μελέτης
  • Τέλος, η τελική ενσωμάτωση των Ετρούσκων από τη Ρώμη οδήγησε στη λήθη της θρησκείας και της γλώσσας τους, και στον εκλατινισμό τους. Αυτή η διαδικασία συνέβαλε στη μεταναστευτική ροή από και προς την Τοσκάνη, οδηγώντας τελικά σε απάλοιψη των γενετικών ιδιαιτεροτήτων του πληθυσμού.
Δυστυχώς οι Ετρούσκοι παραμένουν ο μοναδικός αρχαίος Μεσογειακός πληθυσμός που έχει τύχει γενετικής μελέτης. Πραγματικά ελπίζω πως κάποιος από τους Έλληνες ακαδημαϊκούς και κρατικούς λειτουργούς θα ενδιαφερθεί για να γίνουν ανάλογες μελέτες για τους αρχαίους Έλληνες.