12.1.11

Μιτοχονδριακό DNA από την βυζαντινή Σαγαλασσό

Μια καινούρια μελέτη μόλις δημοσιεύτηκε για το μιτοχονδριακό DNA της βυζαντινής Σαγαλασσού (Νοτιοδυτική Μικρά Ασία, 11ος-13ος αιώνας). Γενετικό υλικό εξήχθη από 53 άτομα σε δύο τοποθεσίες της πόλης τα οποία ήταν θαμένα με χριστιανικό τρόπο.

Έχουμε λοιπόν το πρώτο μεγάλο δείγμα των βυζαντινών Ελλήνων της Μικράς Ασίας, ελέω ενός Βελγικού προγράμματος αφιερωμένου στην μελέτη αυτής της αρχαίας και βυζαντινής πόλης της Πισιδίας,

(Είναι παράλογο πως οι ερευνητές του Βελγικού Πανεπιστημίου μελέτησαν ένα μεγάλο δείγμα μεσαιωνικών Μικρασιατών, αλλά οι δικοί μας ακαδημαϊκοί ερευνητές δεν κατόρθωσαν ακόμα να κάνουν ούτε μια δημοσίευση για τους σύγχρονους Έλληνες της Μικράς Ασίας. Και ενώ Δανέζοι ερευνητές ασχολούνται με τον Πόντο, και μια Ελληνίδα ερευνήτρια μελετάει το Ρωμέικα των Μουσουλμάνων Ποντίων, οι Έλληνες καθηγητές τελούν εν υπνώσει.)



Ο πληθυσμός της Σαγαλασσού ανήκε αποκλειστικά σε Δυτικό-Ευρωασιατικές (Καυκασοειδείς) απλοομάδες, και δεν εντοπίστηκαν ούτε Αφρικανικά ούτε Ανατολικο-ασιατικά στοιχεία. Ο άνωθεν χάρτης δείχνει τις αποστάσεις του μεσαιωνικού δείγματος από μια μεγάλη γκάμα πληθυσμών. Οι μελετητές βρήκαν τις χαμηλότερες αποστάσεις με τους Τούρκους, Βούλγαρους, Έλληνες, Ιταλούς, αλλά ακόμα και τους Τάρταρους της Κριμαίας! Η τελευταία σχέση υποθέτουν πως μπορεί να σχετίζεται με τον Ιωνικό αποικισμό της Κριμαίας ή με το Μιθριδατικό Βασίλειο του Πόντου.

Δυστυχώς δεν εξήχθησαν άλλου τύπου γενετικοί δείκτες (π.χ. χρωματόσωμα Υ) αλλά οι ερευνητές πιστεύουν (προσωπική επικοινωνία) να το πράξουν στο μέλλον και θεωρούν πως είναι δυνατό να έχει διατηρηθεί τέτοιο υλικό το οποίο κατά κανόνα είναι πιο "ευάλωτο" από το μιτοχονδριακό DNA στο χρόνο και τα στοιχεία της φύσης.

5.1.11

Οι Έλληνες ανάμεσα στην Ανατολή και Δύση


Στα αριστερά φαίνονται οι δύο πρώτες διαστάσεις μιας πολυδιάστατης κλιμακοποίησης (multidimensional scaling) με περίπου 37.000 αυτοσωματικούς δείκτες για 251 άτομα που συνέλλεξα από τη βιβλιογραφία και από το Dodecad Project. Το γράφημα αποτυπώνει τους κύριους άξονες διαφοροποίησης σε αυτό το δείγμα που αποτελείται από Έλληνες και διάφορους γειτονικούς τους πληθυσμούς από την Ιταλία, τα Βαλκάνια, και τη Δυτική Ασία.

Εμφανίζονται δύο συστάδες πληθυσμών από την Ευρώπη και τη Δυτική Ασία με τους Ελλαδίτες να βρίσκονται κοντά στους Λατινόφωνους πληθυσμούς (Ιταλούς και Ρουμάνους), ενώ οι Κύπριοι είναι ανάμεσα στους Νοτιο-Ιταλούς και τους Μεσανατολικούς πληθυσμούς.

Είναι επίσης χρήσιμο να δούμε και την θέση αυτών των πληθυσμών στον ευρύτερο κόσμο. Προσέθεσα εκπρόσωπους των Αφρικανών (Γιορούμπα), Ασιατών (Γιακούτ), και Νοτιοασιατικών πληθυσμών (Καννάντι και Γκουτζαράτι) και επανέλαβα το πείραμα:


Όπως βλέπετε οι πληθυσμοί από την Ευρώπη και τη Δυτική Ασία αποτελούν τώρα μια σφιχτή ομάδα σε σχέση με αυτούς τους μακρυνούς πληθυσμούς, με τις ετικέτες των πληθυσμών να αλληλοκαλύπτονται. Η πρώτη διάσταση (αριστερά-δεξιά) διακρίνει τους Ευρασιατικούς πληθυσμούς από τους Αφρικανούς, ενώ η δεύτερη διάσταση (πάνω-κάτω) τους Ευρωπαίους-Δυτικούς Ασιάτες από τους Ανατολικούς Ασιάτες.

Παρακάτω φαίνεται μια λεπτομέρεια από το παραπάνω γράφημα όπου διακρίνονται οι ετικέτες:

Σε αυτή τη λεπτομέρεια φαίνεται πως οι Τούρκοι είναι ελαφρά μετατοπισμένοι προς τα κάτω (προς τους Γιακούτ της Σιβηρίας) ενώ οι Συρο-Λιβανέζοι είναι ελαφρά μετατοπισμένοι προς τα δεξιά (προς τους Αφρικανούς).

Σύμφωνα με τους υπολογισμούς μου, αλλά και τα δεδομένα της βιβλιογραφίας οι Τούρκοι έχουν μικρή Μογγολοειδή πρόσμιξη (την υπολογίζω στο 5-7%) στα πλαίσια μιας ευρύτερης Κεντροασιατικής πρόσμιξης (περίπου 1/7), ενώ οι Αραβικοί πληθυσμοί έχουν αρκετά συχνά μια Αφρικανική πρόσμιξη που δεν βρίσκεται σε μη Αραβικούς πληθυσμούς της Μέσης Ανατολής.

Φυσικά όποιοι Έλληνες (είτε από την Ελλάδα είτε από οπουδήποτε αλλού) θέλουν να συμμετάσχουν στο Dodecad Project και να συμβάλουν σε αυτό είναι ευπρόσδεκτοι. Λεπτομέρειες (στα Αγγλικά) εδώ, αλλά γράψτε μου στο dodecad@gmail.com αν έχετε οποιεσδήποτε απορίες. Το ίδιο ισχύει και για οποιουσδήποτε άλλους μπορούν και διαβάζουν αυτές τις γραμμές, και θα ήμουν π.χ. ευτυχής αν υπήρχε μεγαλύτερη συμμετοχή στο πρόγραμμα από τις διάφορες χώρες της Βαλκανικής.

Το πρόγραμμα έτυχε πρόσφατα κάλυψης από το έγκριτο επιστημονικό περιοδικό Nature και ελπίζω να συνεχίσει να ερευνά την γενετική ιστορία της ανθρωπότητας και κατά το νέο έτος. Στο ζήτημα της καταγωγής και γενετικής σύστασης των Ελλήνων κυριαρχεί είτε η αδιαφορία είτε η μυθοπλασία, και η καλύτερη απάντηση είναι η έρευνα και η συμμετοχή.