Συσχέτιση συχνοτήτων απλοομάδων στη Νοτιοανατολική Ευρώπη

Συγκέντρωσα στοιχεία για τη συχνότητα των σημαντικότερων απλοομάδων (E3b, J2, I, R1a, R1b) του Υ χρωματοσώματος σε 16 πληθυσμούς της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, συμπεριλαμβανομένων και γειτονικών πληθυσμών. Οι περισσότεροι κωδικοί είναι αυτονόητοι, αλλά KAL=Αλβανοί από το Κόσοβο, SMA=Σλαβομακεδόνες από τη FYROM, CAL=Καλαβροί. Η συχνότητα της απλοομάδας I στους Βουλγάρους υπολογίστηκε ως ο μέσος όρος των γειτονικών Ρουμάνων, Ελλήνων, Σλαβομακεδόνων και Σέρβων, αφού δεν είχε καταγραφεί στο αρχικό δείγμα.

Αρχικά υπολόγισα τον πίνακα συσχέτισης:



Ορισμένες παρατηρήσεις:

• Η αρνητική συσχέτιση ανάμεσα στην απλοομάδα R1a και τις E3b, J2, και R1b.
• H αρνητική συσχέτιση ανάμεσα στην απλοομάδα I και τις απλοομάδες J2 και R1b.
• Η θετική συσχέτιση ανάμεσα στην απλοομάδα J2 και την απλοομάδα R1b.
• Μη συσχέτιση των δύο "Νεολιθικών" απλοομάδων J2 και E3b.

Όπως θα φανεί στην επόμενη ανάλυση, η μεταβλητότητα εξηγείται από την παρουσία δύο κυρίων ομαδοποιήσεων, μιας "ηπειρωτικής" ομάδας αποτελούμενης από Σλάβους και μιας "παραλιακής" ομάδας αποτελούμενης από τους υπόλοιπους.

Η απουσία συσχέτισης ανάμεσα στις απλοομάδες J2 και E3b είναι αξιοσημείωτη, διότι υποσημαίνει πως αυτές οι απλοομάδες δεν διαχύθηκαν με μία και μοναδική διαδικασία. Οι ανατολικότεροι των πληθυσμών, καθώς και οι Ιταλοί κατέχουν υψηλότερη συχνότητα των J2/E3b εν σχέσει με τους "ηπειρωτικούς" πληθυσμούς.

Η δεύτερη ανάλυση παρουσιάζει ένα δενδρόγραμμα των κανονικοποιημένων συχνοτήτων των απλοομάδων. Όπως είναι φανερό με αυτόν τον τρόπο καταφαίνονται δύο κύρια συμπλέγματα.



Τέλος, ανάλυση κυρίων συνιστωσών φαίνεται στο ακόλουθο διάγραμμα. Οι δύο πρώτες συνιστώσες συνοψίζων περίπου το 77% της μεταβλητότητας.



Παρατηρούμε την αντιπαράθεση των "παραλιακών J2/R1b με την ηπειρωτική I και μεταξύ της "Νεολιθική"ς E3b και της "Σλαβικής" R1a.

Αρκετά συμπεράσματα μπορούν να εξαχθούν.

• Φορείς της απλοομάδας E3b εμπλέκονται στην μετάδοση της Νεολιθικής οικονομίας στην ηπειρωτική Ευρώπη στα πλαίσια μιας ποτάμιας εξάπλωσης που συνδέεται με την γραμμωτή κεραμική (Linearbandkeramik). Αυτό δεν σημαίνει πως η E3b ήταν η μοναδική απλοομάδα που εμπλέκεται σε αυτή την εξάπλωση, αλλά πως συσχετίζεται καλύτερα από την άλλη Νεολιθική απλοομάδα (J2).
• Η πρώιμη διάχυση της E3b συνέβη επί Παλαιολιθικού υποστρώματος αποτελούμενου από την απλοομάδα I. Είναι πιθανό πως κατά την βόρειο πορεία των Νεολιθικών ομάδων, η συχνότητα της απλοομάδας E3b μειώθηκε σταδιακά, όπως φαίνεται και από την κατανομή της συχνότητας. Αυτή η πορεία πιθανώς συνδέεται με την διάχυση των λεπτοπρόσωπων Δουνάβιων-Μεσογειακών μορφολογικών τύπων.
• Ο γηγενής Ευρωπαϊκός πληθυσμός μετέπειτα δέχτηκε εισροή κατόχων της απλοομάδας R1a εξ' ανατολών. Η συχνότητα αυτής της απλοομάδας στα βαλκάνια συσχετίζεται με το γεωγραφικό πλάτος. Αυτή η διαδικασία οδήγησε στη μείωση του γηγενούς τμήματος υπέρ του ξένου (R1a). (*)
• H συχνότητα της απλοομάδας J2 προέκυψε από τρεις διαδικασίες: (α) την αρχική άφιξη της απλοομάδας αυτής από την Μικρά Ασία, (β) την αρχική διάχυση προς την Ιταλία και περί τον Εύξεινο Πόντο, και (γ) την μετέπειτα διάχυση χρωματοσωμάτων J2 κατά τη διάρκεια του Ελληνικού αποικισμού.

Επείγει η μελέτη των χρωματοσωμάτων τύπου J2. Η "Μεσογειακή" τους κατανομή, συνδυασμένη με την σχετική απουσία τους στην Βαλκανική ακτή της Αδριατικής, και την μεγαλύτερη παρουσία τους στις ανά των Εύξεινο Πόντο ακτές της Ευρώπης πιθανώς να συνδέονται με τον Ελληνικό αποικισμό, ο οποίος ήταν έντονος στην δεύτερη περιοχή. Όμως, αρχαιολογικά τεκμηριώνεται και η διάχυση του Νεολιθικού πολιτισμού μέσω της Βουλγαρίας->Ρουμανίας->Ουκρανίας με αρχικό εφαλτήριο τη Θράκη. Επομένως η παρουσία απλοομάδων J2 στα βορειοανατολικά Βαλκάνια σχετίζεται με τη διάχυση του Νεολιθικού ανθρώπου ή με τον Ελληνικό πολιτισμό;

(*) Πρέπει να σημειώσουμε πως οι συσχετίσεις γλωσσών με τα γενετικά στοιχεία δεν είναι απόλυτες. Αν, π.χ. η απλοομάδα E3b επεκτάθηκε βόρεια μέσω του Δουνάβη, τότε είναι πιθανόν να υπήρχε σε μικρό βαθμό και στους Πρωτο-Σλάβους και να επανήλθε αργότερα με την νότια επέκταση των Σλάβων στην Βαλκανική. Αντιστοίχως η απλοομάδα R1a δεν πρωτοεμφανίστηκε στα Βαλκάνια με τους Σλάβους, αλλά πιθανώς πολύ νωρίτερα σε μικρότερο βαθμό από την Ουκρανική της κοιτίδα κατά τους Παλαιολιθικούς και κατοπινούς χρόνους.